به گزارش پایگاه خبری HSE : پس از وقوع بحران، تمام افراد جامعه در مقام منتقد، اقدام به اعلام نظرهای کارشناسی در خصوص ابعاد یک حادثه، روش های پیشگیری از آن و همچنین نحوه ی مدیریت بحران مربوط به یک رویداد می نمایند. همواره حواشی بحران­ها در کشور ما بیش از خود آن زمان بر و هزینه بر می باشد. و موضوعی که همواره به دست فراموشی سپرده می شود، راه کار جامع جهت پیشگیری از وقوع بحران است. شاید ریشه­ی اصلی این موضوع نگاه تک بعدی به موضوعات، بویژه در حوزه ایمنی و بهداشت می باشد. این موضوع بر ما پوشیده نیست که در کلیه ی فعالیت های انفرادی موفق هستیم و در بسیاری از فعالیت های گروهی درمانده ایم، و از آنجا که مدیریت بحران و مدیریت جامع ریسک موضوعاتی میان حوزه ای و گروهی هستند، از انجام درست آنها باز مانده ایم.

فارغ از قصوراتی که در حوزه های مختلف وجود داشته و دارد، قصد داریم با ذکر توضیحاتی در خصوص مدیریت جامع ریسک، نسبت به آنچه که باعثِ کاهشِ آمارِ حوادث و کاهش بلایا در سطح دنیا شده است بپردازیم.

مدیریت ریسک سازمانی یا ERM رویکردی­است که نه تنها ریسک­های ایمنی و بهداشتی را جدا از سایر ریسک های سازمان نمی­بیند، بلکه آنها را خاستگاه بسیاری از ریسک های اقتصادی و اجتماعی دانسته و همچنین در مواردی آنها را ماه عسل عدم توجه به ریسک های سازمانی می­بینند.

ریسک های سازمانی  با توجه به نوع سازمان شامل مواردی همچون ریسک های های اقتصادی، اجتماعی، اعتباری، منابع انسانی، انطباقی، عملیاتی و استراتژیک می باشند. در این میان توجه ما بیش از هر چیز به ریسک های عملیاتی­ و خطرات حین اجرای پروژه هاست ، غافل از این موضوع که ریشه و علل پیدایش این ریسک ها اصولا در نپرداختن به موضوعات پایه­ای تر و نگاه تک بعدی به بخش اجرا و عملیات می باشد. برای مثال تصمیمات نادرست (ریسک های استراتژیک) در کاهش مدت زمان اجرای یک پروژه از 8 ماه به 6 ماه، باعث افزایش فشار کار، افزایش جبهه های کاری، کاهش کیفیت نظارت بر عملکرد افراد و در نتیجه افزایش صدمات و حوادث پروژه می گردند. در نتیجه یک تصمیم نادرست در بخش استراتژیک، موجب پیدایش ریسک­های متعدد در بخش عملیاتی می باشد.

در سوی دیگر، عزل، از کار افتادگی یا بازنشستگی نیروی انسانی ، سبب می گردد بخش قابل توجهی از دانش سازمانی در یک حوزه از بین رفته و دیگر قابل دستیابی نباشد. حال کافی­ست بخشی از این اطلاعات مربوط به موارد و کنترل های ایمنی در سازمان باشد تا نتوان از عواقب احتمالی آن پیشگیری نمود. از سوی دیگر تمامی ریسک های عملیاتی در سازمان پیامدهای اقتصادی و اعتباری داشته و آنها را تحت الشعاع قرار می دهند.

ریسک­های انطباقی، دسته ی دیگری از ریسک­های سازمانی بوده که هدف آنها شناسایی و کنترل خطراتی­ست که سازمان در نتیجه ی عدم انطباق با قوانین و آیین نامه های ملی و بین المللی با آنها روبروست. برای مثال عدم تمکین به قوانین زیست محیطی در سطح ملی، ریسک هایی در حوزه های کلان، از جمله جریمه های سنگین و همچنین تعطیلی موقت یا دائم سازمان را بدنبال خواهد داشت. وجود چنین ارتباطاتی در بین ریسک­های مختلف در سطوح سازمان سبب گردیده است که امروزه مدیریت ریسک در بستری جامع تر و با رویکردی فراگیر به سازمان ها پیشنهاد گردند. ارائه ی نسخه های جدید استانداردها، همچون نسخه ی سال 2015 از استاندارد ISO 9001 نیز موید این مطلب می باشد که رویکردهای تک بعدی در مدیریت ریسک های سازمانی موثر نبوده اند.

در خصوص کاهش حوادث و بلایا، آنچه باید در سطح سازمانی و ملی صورت پذیرد، نگاهی مجدد به رویکرد غلط در مدیریت ریسک و اصلاح آن با توجه به رویکرد های نوین می باشد. خدماتِ مدیران حوزه ی ایمنی و بهداشت اثربخش نخواهد بود مگر با ایجاد مشارکت در تمامی سطوح سازمانی و متقاعد کردن مدیریت در جاری سازی برنامه های مدیریت ریسک در تمامی ابعاد و سطوح سازمانی. ضعف مدیران در حوزه ی ایمنی و تمرکز آنها بر روی بخش عملیات، سبب گردیده است که بخش­های دیگر نیز از مسئولیت های خویش سر باز زده و خود را در حوزه ی ریسک مسئول ندانند. البته ذکر این نکته ضروری­ست که متاسفانه نباید از یاد برد که مدیران ما در حوزه­های عملیاتیِ ایمنی نیز دچار چالش های متنوعی بوده که در مقالاتی جداگانه به بررسی آنها پرداخته شده و خواهد شد.

­اگر بصورت واقعی بدنبال مدیریت و کاهش ریسک­های سازمانی هستید، از این نقطه شروع کنید. با تشکیل جلساتی بهمراه مدیران خود به بررسی محیط تاثیر گذار بر سازمان خود بپردازید. تاثیر متغیرهای مختلف بازار را بر روی عملکرد سازمان خود بررسی کنید، تاثیر تخطی از قوانین و آیین نامه های ملی و بین المللی، تاثیرات جابجایی و تغییر شغل یا بازنشستگی نیروهای انسانی کلیدی، در مورد اهداف کلان سازمان و تصمیمات اتخاذ شده عمیق تر فکر کنید. نتایج بدست آمده را ثبت کنید و نظرات کارشناسان خود و صاحبنظران هر حوزه را در خصوص موارد ثبت شده جویا شوید.

نتایج بدست آمده را تحلیل و اولویت بندی کنید. در صورت دستیابی به نتایج و کنترل های مطلوب، افرادی را جهت پیمایش مسیر اقدامات کنترلی تعیین کنید و اختیارات لازم را به آنها تفویض نمایید. شاخص های مناسبی را جهت پایش مداوم ریسک­ها تعیین نموده و از پایش روزانه ی آنها غافل نشوید. به یاد داشته باشید بخش زیادی از ریسک­ها قابل حذف کردن نیستند و فعالیت­های شما با ریسک­ها عجین شده اند. نه از تعدد آنها بهراسید و نه به حذف تمامی ریسک­های خود امیدوار باشید. ساختاری جهت استقبال از آنها در قالب یک سیستم مدیریت ریسک جامع ایجاد نمایید.

مهندس عرب عامری

متخصص  حوزه HSE و ساختمان